این جمله معروف از انیشتین است که :
“هر انسانی یک نابغه است اما اگر از یک ماهی بخواهیم که از درخت بالا برود تمام عمر خودش را احمق فرض می کند. ”
بدیهی است که هر یک از ما استعدادهای متنوع و مختلفی داشته باشیم. مثلا می گوییم استعداد اجرا و سخنرانیمان عالی است یا در زمینه طراحی خوب عمل می کنیم ، اما نکته اینجاست که خیلی از ما شاید شناخت درستی نسبت به ویژگی های خودمان مخصوصا آنچه که ما را از بقیه متمایز کند نداشته باشیم. همه دانش آموزان یک کلاس در درس ریاضی یکسان عمل نمی کنند. همانطوری که در درس ادبیات عملکرد مشابه ندارند.
عوامل مختلفی در داشتن و همینطور بروز استعداد دخیل هستند. یعنی کشف و شناسایی استعداد به یک طرف و بروز و پرورش آن هم سمتی دیگر و در واقع این دو مکمل هم هستند. وقتی پای لغت به میان می آید استعداد به معنی توانایی یا قدرت است. بنابراین از این جهت می توانیم بگوییم که استعداد فقط برای انتخاب رشته تحصیلی و شغل نیست که کاربرد دارد. شناخت توانمندی های درونی بر همه ی جنبه های زندگی تاثیر خواهد گذاشت و البته در تعیین و برنامه ریزی مسیر شغلی اهمیتش قابل انکار نیست.
بنابراین برای کسی که به دنبال برنامه ریزی برای زندگی شغلی خود بوده و در جستجوی موفقیت در این مسیر است یکی از مسایل مورد توجه بحث استعداد یابی است. شاید بی توجهی به همین عامل استعداد و توانایی است که باعث می شود افراد احساس رضایت کامل نسبت به جوانب مختلف زندگیشان و شغلشان نداشته باشند.
نکته ی جالب در مورد استعداد این است که خیلی از ما فکر می کنیم که در یک زمینه دارای استعداد ویژه هستیم و وقتی عملا وارد آن کار می شویم آن را متفاوت با آنچه می اندیشیدیم می بینیم. ضمن اینکه یک فرد در کل زندگیش ممکن است استعدادهای بی شماری داشته باشد که بعضی از آنها به مرور رشد کرده و پرورش یابند و همیشه یکسان باقی نمانند.
استعدادهایی که نهفته می مانند
استعداد بدون ارزیابی و پرورش از کارافتاده و فلج می شود. برای به ظهور رساندن استعدادها و تبدیلشان به نقاط قوت، لازم است پس از شناخت پیگیری آغاز شود تا به حال خودشان رها نگردد. برای همین است که افراد زیادی هستند که در سنین سالمندی به این نتیجه می رسند که کاش تمام سال های رفته را به حرفه و شغل دیگری مشغول می بودند. مخصوصا در سنین کودکی و همینطور زمانی که فرد می خواهد وارد مسیر انتخاب رشته ی تحصیلی شود و بعدها که می خواهد دانشگاه برود و شغل دلخواهش را پیدا کند، مهم است بداند که در چه زمینه هایی استعداد دارد تا راهش هموارتر شود.
طبیعی است که علاقه و اشتیاق به انجام یک کار نقش حیاتی و کلیدی در شغل را دارد اما بی توجهی به استعدادهای زمینه مانع دستیابی به موفقیت می گردند یا دست کم موفقیتی هم اگر به دست بیاید با سختی و دشواری بسیار است. تبدیل استعدادها به نقاط قوت و پررنگ کردن آن نقاط قوت بدون شک کمک بسیاری به فرد در پیشرفت شغلی خواهد کرد.
انواع استعداد
تست ها، آزمون ها و تحقیقات زیادی در حوزه شناسایی استعدادها و پرورش و تاثیر آنها در زندگی شغلی افراد صورت گرفته است که جانسون اوکانر و گالوپ از مشهور ترین های این حوزه می باشند. تست های مربوط به استعدادیابی بی شک بسیار یاریگر بوده و می توانند تحلیل های درست و قابل توجهی از توانایی های بالقوه و شکوفا شده ی فرد بدهند اما نباید از این نکته هم غافل شد که تست ها ممکن است اطلاعات جذاب و خوبی به فرد بدهند ولی تکیه کامل و صرف بر تست ها قطعا نشان دهنده ی عدم آشنایی کافی با طبیعت پیچیده و منحصر به فرد ما به عنوان انسان دارد. معمولا تست ها یا آزمون های مربوط به استعدادیابی بیشتر در سازمانها برای جذب نیرو و یا برای دانش آموزان و دانشجویان مورد استفاده قرار می گیرند اما توجه به اصول اولیه ی این آزمون ها کاملا در برنامه ریزی شغلی می تواند موثر باشد.
استعداد یابی با جانسون اوکانر
از آنجایی که خود اوکانر بارها و بارها شغل ها و رشته هایش را تغییر داد و کارهای مختلفی را تجربه و دنبال کرد همین موضوع باعث شد که به تلاش و مطالعه ی جدی در این زمینه روی آورده و در نهایت ۱۲ استعداد کلی و اصلی را در افراد قابل شناسایی دانست.
او از این نظر استعدادهای افراد را در کار با اعداد، طراحی و تجسم فضایی، هوش بصری، ایده پردازی، هوش استقرایی، استعداد تحلیلی، استعداد تشخیص رنگ، موسیقیایی ، استعداد سریع خواندن(گرافوریا) و … دسته بندی نمود و اعلام کرد هر یک از در بعضی از این زمینه ها دارای استعداد بیشتری هستیم و بر اساس آن مثلا کسی که در زمینه کار با اعداد استعداد دارد می تواند سراغ مشاغلی برود که کاملا با اعداد سروکار دارند مثل حسابداری یا تدریس ریاضی و …
اهمیت شناسایی و درک این استعدادها مخصوصا در سنین کودکی بسیار حائز اهمیت است. مثلا کودکی که استعداد تجسم فضایی بالایی دارد معمولا می تواند در کارهایی شبیه طراحی و معماری قوی عمل کند. بازی با پازل ها ابزار دقیقی برای بروز این استعداد می توانند باشند. و این استعداد عمدتا در مشاغل مربوط به مهندسی و همینطور هوا و فضا کاربردی و مورد نیاز است.
سیلوگرام یا استعداد یادگیری زبان های دیگر هم یکی دیگر از مواردی است که اوکانر مورد توجه قرار داده است. با این استعداد فرد می تواند کاملا بر واژگان زبان های دیگر مسلط شده و آنها را به راحتی به خاطر بیاورد.
البته این نکته را باید اضافه کرد که می توان هر استعدادی را پرورش داد و در آن زمینه رشد کرد و لزوما داشتن استعداد بالا در یک زمینه به معنی بی استعدادی و کم استعدادی در زمینه های دیگر نیست.
پرسشنامه های استعدادسنجی همانطور که گفته شد می توانند تا حدود زیادی الهام بخش ما در انتخاب شغل و طی مسیر شغلی باشتد اما هیچگاه نمی توان تنها با چند سوال و پاسخ همه ی زیر و بم و نیازهای زندگی شغلی یک فرد را بررسی کرد.
استعداد یابی به روش گالوپ
دونالد کلیفتون رییس شرکت گالوپ، تست استعداد سنجی گالوپ را طراحی کرد که به ۳۴ استعداد مختلف و مشاغل مرتبط با هر یک از آنها می پردازد. ۳۴ استعدادی که گالوپ به آنها اشاره دارد با آنچه که اوکانر مورد توجه قرار داده ، متفاوت است و در واقع به صورت گسترده تری در مقایسه با اوکانر که تنها به ۱۲ نوع استعداد پرداخته بود، به بررسی و تحلیل استعدادها و نقاط قوت پرداخته است. کلیفتون از جنبه هایی تازه به افراد و پتانسل های آنها می نگرد. از دیدگاه او یک فرد ممکن است توانایی بسیاری در مدیریت بحران داشته باشد و برای همین او قادر است به راحتی مشاغلی که به نوعی پر ریسک و پر خطر یا دارای چالش و استرس فراوان هستند را اداره کند. مثل مدیریت یک شرکت تولیدی و یا سازمان و به طور کلی هر نوع مدیریتی یا مشاور که می تواند در حوزه های مختلفی باشد. او این افراد را که کارآفرین ها هم در این گروه جا می گیرند استراتژیک می نامد. افراد عادل کسانی هستند که به ایجاد قانون و اجرای قانونمند هر فرآیندی توجه ویژه دارند و کارهای مرتبط با حقوق مثل قضاوت ، وکالت و… مناسب آنهاست. به همین صورت افراد محتاط یا افراد با استعداد هماهنگ کنندگی بالا و … که هر کدام از انواع این استعداد برای گروهی از مشاغل مفید هستند.
موسسه گالوپ دو کتاب در این زمینه منتشر کرده است با “عنوان کشف توانمندی ها” و “پنج نقطه ی قوت خود را بشناسید” که مطالب مفیدی در زمینه کشف استعداد و نقاط قوت افراد برای مطالعه دارند و به نوعی تکمیل کننده ی مطالب اوکانر می باشد .
تست گالوپ ۱۷۷ سوال ۵ گزینه ای را در اختیار شما قرار می دهد تا بتوانید به جوانب مختلف رفتار خود و در نتیجه انتخاب های شغلیتان پی ببرید.
استعداد یابی در کودکان
استعدادیابی در هر سن و مرحله ای مورد نیاز است و همانطور که گفته شد نه تنها در مسیر شغلی و یا تحصیل به کارمان می آید بلکه در همه جوانب زندگیمان هم شناخت استعداد مهم است. مثلا استعداد موسیقی باعث می شود که فرد در تفریحاتش به جای رفتن به سفر تماشای کنسرت را بگنجاند.
اهمیت استعدادیابی در کودکان جلوگیری از اتلاف وقت و انرژی در آنهاست چون وقتی فرد از کودکی در مسیر طبیعی استعدادهایش قرار می گیرد راحتتر رشد و پیشرفت را تجربه می کند و از آزمون و خطای بیهوده ی او جلوگیری می شود. هر چند که هیچ کسی با استعدادهای ثابت به دنیا نمی آید و همه ما تغییرات چشمگیری را در این زمینه تجربه می کنیم اما توجه به استعدادها در سنین پایین مسیر شغلی و زندگی فرد را پیشرفت و موفقیت بیشتری همراه می کند.
تفاوت استعداد با مهارت
استعداد و مهارت تفاوت های مختلفی با هم دارند که آنها را از یکدیگر متمایز می کند. کسی که استعدادی دارد به خودی خود آن استعداد در او وجود داشته و می تواند آن را پرورش بدهد و هر روز برای پیشرفت استعدادش کار کند. اما مهارت ذاتی نیست و با تمرین و تکرار به دست می آید.
آخرین دیدگاه‌ها